Straatvinken is een jaarlijks telmoment dat nagaat hoe gezond het verkeer is in onze straten. Dat gebeurt via een papieren telformulier. Tijdens het telmoment noteren burgers gedurende één uur hoeveel voetgangers, fietsers en andere voertuigen er door hun straat passeren. Wetenschappers onderwerpen de resultaten vervolgens aan een analyse. Het telmoment vindt plaats tijdens de avondspits op een donderdagavond in mei. Daarnaast brengen de Straatvinken ook de bredere verkeersleefbaarheid van hun straat in kaart over de manier waarop ze hun straat beleven.
De resultaten van de vorige edities vind je hier. Het volgende telmoment vindt plaats op donderdag 16 mei 2024 van 17 tot 18 uur.
Straatvinken is een samenwerking tussen de Ringland Academie, de Universiteit Antwerpen en HIVA – KU Leuven.
Het Straatvinken burgerwetenschapsproject spruit voort uit de engagementen in het Toekomstverbond, het akkoord dat de Vlaamse overheid, de stad Antwerpen en de burgerbewegingen sloten voor de mobiliteit en de leefbaarheid in de Antwerpse regio. De ondertekenaars van het Toekomstverbond verbonden zich in maart 2017 tot ambitieuze doelstellingen. Een belangrijk onderdeel daarvan is de drastische omslag naar een nieuwe mobiliteitsmix tegen 2030, een ‘modal split 50/50’. Dat betekent dat het aandeel autovervoer tegen dan afneemt van 70 procent nu tot maximaal 50 procent en het aandeel duurzame mobiliteit toeneemt van 30 procent tot minstens 50 procent.
Ook in het regeerakkoord 2019-2024 schuift de huidige Vlaamse regering ambitieuze doelstellingen naar voren voor de modal split. Voor heel Vlaanderen is het streefcijfer 40% duurzame vervoermiddelen. In de grootstedelijke vervoerregio’s (Antwerpen, Gent en de Vlaamse Rand rond Brussel) ligt die ambitie op 50%.
Door jaarlijks het verkeer te tellen kunnen burgers nagaan of het verkeer in onze straten daadwerkelijk evolueert naar een duurzame modal split.
Met Straatvinken doen we doorsneetellingen. Daarbij tellen bewoners, scholen en organisaties in een groot aantal straten het aantal ‘bewegingen’ (van auto’s, bussen, fietsen, wandelaars,…) tijdens een welbepaald uur in de avondspits. Op die manier krijgen we een beeld van de modal split in het telgebied.
Onze telaanpak is complementair aan bestaande modal-splitmetingen door de manier van meten, de fijnmazigheid, en de grootte van het telgebied. Bij klassieke berekeningen wordt een globaal modal-splitcijfer berekend voor een regio op basis van bevragingen over het verplaatsingsgedrag van bewoners en/of pendelaars. Dat cijfer geeft een idee van het aandeel van de verschillende vervoerswijzen voor een hele regio/buurt, maar niet over de modal split in onderscheiden straten. Dat is precies een van de voordelen van de aanpak van Straatvinken: je kan op straatniveau het effect tonen van individuele mobiliteitskeuzes door bewoners en pendelaars.
Om na te gaan hoe gezond het verkeer in de straten is, ontwikkelde de Ringland Academie samen met HIVA – KU Leuven bijkomend de leefbaarheidsmeting straat-O-sfeer. Burgers tellen niet alleen een uurtje het verkeer, ze worden ook gevraagd een leefbaarheidsbevraging in te vullen. Op basis van 20 indicatoren, met aandacht voor verkeer, sociale aspecten, omgevingsfactoren en straatinrichting, krijgt elke straat zo een verkeersleefbaarheidsscore. De bevraging peilt bij de deelnemers ook naar hoe ze hun straat beleven. Jaar na jaar zou die leefbaarheid moeten verbeteren door het lagere aandeel van het autoverkeer. Die beleidsambitie is immers verankerd in het Toekomstverbond en in het Vlaams regeerakkoord 2019-2024.
We doen dat voor een groot aantal straten zodat we een idee krijgen van de verschillen tussen straten en buurten. Door die nieuwe fijnmazige data kan Straatvinken bijdragen aan een dialoog tussen wetenschappers, beleidsmakers, burgergroeperingen en anderen. Daarnaast kunnen we elk jaar nagaan of de doelstellingen van de modal split gehaald worden. En dat is nu juist een van de bedoelingen van citizen science.
Modal split en modal shift
De modal split op straatniveau* toont hoe de straat gebruikt wordt door de verschillende vervoerswijzen. Het woord ‘modal’ betekent vervoerswijze, dus het middel dat gebruikt wordt voor verplaatsingen. Veelvoorkomende vervoerswijzen zijn de personenwagen, fiets, bus, tram of trein, en in het geval van goederentransport bijvoorbeeld binnenschip, vrachtwagen of vliegtuig.
Het woord ‘split’ verwijst naar de verdeling. Zo kan in een bepaald gebied bijvoorbeeld 50 procent van de verplaatsingen gebeuren met de fiets, 40 procent met de auto en 20 procent met de bus. De ‘modal split’ of de verdeling van de vervoerswijzen is dus een relatieve maat die iets zegt over de vervoerswijze die gekozen wordt, maar het is geenszins het enige relevante cijfer. Bovendien kan de modal split op veel verschillende manieren worden gemeten. De modal split berekenen is niet enkel relevant om een idee te krijgen van de uitstoot van vervuilende stoffen, maar ook van de leefbaarheid van straten, de verkeersveiligheid en de toeristische aantrekkingskracht van een stad of dorp.
De modal shift geeft aan hoe de modal split jaar na jaar evolueert. Om tegen 2030 de mobiliteitsdoelstellingen te halen moeten we gemiddeld elk jaar opnieuw een modal shift van minstens 2 à 3 procent naar meer duurzame vervoerswijzen realiseren.
*Straatvinken hanteert een aangepaste definitie voor modal split om de impact van het verkeer op straatniveau in kaart te kunnen brengen.
Het telgebied
Straatvinken telt sinds 2020 in heel Vlaanderen.
In 2019 werd het telgebied van Straatvinken al verruimd van de Vervoerregio Antwerpen naar de volledige provincie Antwerpen en het Waasland (83 gemeenten plus de 9 Antwerpse districten). Ook de stadsregio Leuven doet al vanaf 2018 mee. Sinds 2020 worden burgers in heel Vlaanderen opgeroepen om mee te tellen.
Wie zit achter Straatvinken?
Universiteit Antwerpen – Prof. dr. Thomas Vanoutrive staat in voor de wetenschappelijke begeleiding van de telcampagne en de verwerking en duiding van de teldata.
HIVA – KU Leuven – Dr. Huib Huyse staat in voor de (wetenschappelijke) coördinatie van Straatvinken, onderzoekt hoe de deelnemers aan Straatvinken het project ervaren en werkt mee aan de bevragingen over verkeersleefbaarheid.
Ringland Academie – De Ringland Academie mobiliseert een brede waaier van expertise en steunt op een team vrijwilligers die thuis zijn in project-design, communicatie, mobilisatie, educatie, logistiek, netwerking, fondsenwerving, enz.
Ondersteunende partners
Datylon – Ondersteunt bij het visualiseren van de data en het communiceren van de resultaten.
Voices That Count – Staat in voor de ontwikkeling van de leefbaarheidsbevraging.
Netwerkpartners
Octopusplan – Activeert scholen om de verkeersleefbaarheid in de schoolomgeving in kaart te brengen.
Telraam – Biedt de technische meetoplossing en het webplatform voor Straatvinknesten.
Fietsersbond
Gents MilieuFront
Actief deelnemende gemeenten editie 2024
De volgende districten en gemeenten in Vlaanderen werken actief mee aan Straatvinken:
Aalst, Alveringem, Arendonk, Beernem, Begijnendijk, Berlaar, Berlare, Bierbeek, Boechout, district Borgerhout (Antwerpen), Borsbeek, Boutersem, Brecht, De Pinte, district Deurne (Antwerpen), Diepenbeek, Dilsen-Stokkem, district Ekeren (nieuw vanaf dit jaar!), Erpe-Mere, Gent, Gistel (nieuw vanaf dit jaar!), Grobbendonk, Haacht, Herenthout, Herk-de-Stad, district Hoboken (Antwerpen), Holsbeek, Hoogstraten, Houthulst, Ingelmunster, Jabbeke (nieuw vanaf dit jaar!), Kapelle-op-den-Bos, Kontich, Kortenberg, Kortrijk, Landen, Ledegem, Lichtervelde, Lo-Reninge (nieuw vanaf dit jaar!), Lochristi, Lommel, Londerzeel, Maasmechelen, Meerhout, Meise, Melle, Menen, district Merksem (Antwerpen), Merksplas, Mol, Moorslede, Oud-Turnhout, Oud-Turnhout, Pepingen (nieuw vanaf dit jaar!), Puurs-Sint-Amands, Riemst (nieuw vanaf dit jaar!), Rijkevorsel, Schelle, Sint-Katelijne-Waver, Stad Eeklo, Temse, Torhout, Turnhout, Vosselaar, Westerlo, Wijnegem, Zemst, Zoersel, Zottegem, Zwevegem
Deze lokale overheden communiceren mee over Straatvinken, brengen strategisch belangrijke tellocaties in kaart, roepen hun inwoners op om mee te straatvinken en kunnen aan de slag met de data van dit burgerwetenschapsproject.
Actief deelnemende gemeenten editie 2023
De volgende districten en gemeenten in Vlaanderen werken actief mee aan Straatvinken:
Aalst (nieuw vanaf dit jaar!), Aalter, Alveringem (nieuw vanaf dit jaar!), Arendonk, Beernem, Begijnendijk, Bekkevoort, district Berendrecht-Zandvliet-Lillo, Beringen, Berlare, Boortmeerbeek (nieuw vanaf dit jaar!), Bornem, Borsbeek, Boutersem, Brecht, Deerlijk, Deinze, Dessel, district Deurne, Diepenbeek, Duffel, Eeklo, Gent, Geraardsbergen, Heist-op-den Berg, Hemiksem, Herentals, Herenthout, Hoogstraten, Hove, Hulshout, Ieper, Ingelmunster, Kalmthout, Kampenhout, Kapelle-op-den-Bos, Kontich, Kortenberg, Kortrijk, Lanaken (nieuw vanaf dit jaar!), Landen, Ledegem, Lichtervelde, Lievegem, Lille, Lint, Lochristi, Lommel, Londerzeel, Lubbeek, Maasmechelen (nieuw vanaf dit jaar!), Malle, Meerhout, Melle, Menen, Merchtem, district Merksem, Merksplas, Mol, Moorslede, Nijlen (nieuw vanaf dit jaar!), Oosterzele, Oostrozebeke, Oudsbergen, Peer, Pelt (nieuw vanaf dit jaar!), Ranst, Rijkevorsel, Roeselare, Schelle, Schoten, Sint-Katelijne-Waver, Stabroek, Temse, Torhout, Tremelo, Vosselaar, Westerlo, Wielsbeke, Wijnegem, Zandhoven (nieuw vanaf dit jaar!), Zele, Zemst, Zoersel, Zottegem, Zwijndrecht.
Actief deelnemende gemeenten editie 2022
Aalter (9880), Aartselaar (2630), Arendonk (2370), As (3665), Balen (2490), Begijnendijk (3130), Bekkevoort (3460), Berlaar (2590), Berlare (9290), Bertem (3060), Beveren (9120), Bierbeek (3360), Blankenberge (8370), district Borgerhout (2140), Borgloon (3840), Bornem (2880), Borsbeek (2150), Boutersem (3370), Brakel (9660), Brecht (2960), De Panne (8860), De Pinte (9840), Dessel (2480), Diepenbeek (3590), Dilsen-Stokkem (3650), Duffel (2570), Gent (9000), Geraardsbergen (9500), Grobbendonk (2280), Haacht (3150), Hemiksem (2620), Herentals (2200), Herenthout (2270), Herk-de-Stad (3540), Holsbeek (3220), Hoogstraten (2320), Houthulst (8650), Hove (2540), Hulshout (2235), Ichtegem (8480), Ieper (8900), Ingelmunster (8770), Kalmthout (2920), Kampenhout (1910), Kapellen (2950), Kontich (2550), Kortenberg (3070), Kortrijk (8500), Laarne (9270), Landen (3400), Lebbeke (9280), Ledegem (8880), Leopoldsburg (3970), Lichtervelde (8810), Lier (2500), Lievegem (9920), Lille (2275), Lint (2547), Lochristi (9080), Lommel (3920), Londerzeel (1840), Lubbeek (3210), Lummen (3560), Machelen (1830), Malle (2390), Mechelen (2800), Meerhout (2450), Meise (1861), Menen (8930), Merelbeke (9820), district Merksem (2170), Merksplas (2330), Mol (2400), Moorslede (8890), Nazareth (9810), Nieuwpoort (8620), Olen (2250), Oosterzele (9860), Oostrozebeke (8780), Oudenburg (8460), Oud-Heverlee (3054), Oudsbergen (3670), Oud-Turnhout (2360), Puurs-Sint-Amands (2870), Ranst (2520), Rijkevorsel (2310), Roeselare (8800), Schelle (2627), Schoten (2900), Sint-Gillis-Waas (9170), Sint-Katelijne-Waver (2860), Stabroek (2940), Temse (9140), Ternat (1740), Tessenderlo (3980), Tongeren (3700), Torhout (8820), Tremelo (3120), Turnhout (2300), Vorselaar (2290), Vosselaar (2350), Wachtebeke (9185), Westerlo (2260), Wevelgem (8560), Wielsbeke (8710), Wijnegem (2110), Wingene (8750), Willebroek (2830), Wommelgem (2160), Wuustwezel (2990), Zele (9240), Zemst (1980), Zoersel (2980), Zonnebeke (8980), Zottegem (9620), Zwalm (9630), Zwijndrecht (2070).
Actief deelnemende gemeenten editie 2021
Aalter (9880), Aartselaar (2630), Antwerpen (2000), Arendonk (2370), Balen (2490), Beernem (8730), Beerse (2340), Bekkevoort (3460), district Berchem (2600), district Berendrecht-Zandvliet-Lillo (2040), Berlaar (2590), Berlare (9290), Beveren (9120), Bierbeek (3360), Blankenberge (8370), Bocholt (3950), Boechout (2530), Boom (2850), Boortmeerbeek (3190), district Borgerhout (2140), Borgloon (3840), Bornem (2880), Borsbeek (2150), Boutersem (3370), Brecht (2960), De Pinte (9840), Dessel (2480), district Deurne (2100), Diepenbeek (3590), Diksmuide (8600), Dilsen-Stokkem (3650), Duffel (2570), Edegem (2650), Eeklo (9900), Ekeren (2180), Erpe-Mere (9420), Essen (2910), Galmaarden (1570), Geel (2440), Gent (9000), Geraardsbergen (9500), Gooik (1755), Grimbergen (1850), Grobbendonk (2280), Haacht (3150), Halen (3545), Hamont-Achel (3930), Harelbeke (8530), Hasselt (3500), Hechtel-Eksel (3940), Heist-op-den-Berg (2220), Herentals (2200), Herenthout (2270), Herselt (2230), Heusden-Zolder (3550), district Hoboken (2660), Hoegaarden (3320), Hoogstraten (2320), Houthalen-Helchteren (3530), Hulshout (2235), Ichtegem (8480), Ieper (8900), Ingelmunster (8770), Kalmthout (2920), Kampenhout (1910), Kapellen (2950), Kasterlee (2460), Keerbergen (3140), Kinrooi (3640), Kluisbergen (9690), Koksijde (8670), Kontich (2550), Lanaken (3620), Lebbeke (9280), Ledegem (8880), Lendelede (8860), Lierde (9570), Leopoldsburg (3970), Leuven (3000), Lichtervelde (8810), Lievegem (9920), Lille (2275), Lint (2547), Lommel (3920), Londerzeel (1840), Lo-Reninge (8647), Lochristi (9080), Lubbeek (3210), Lummen (3560), Machelen (1830), Mechelen (2800), Meerhout (2450), district Merksem (2170), Merksplas (2330), Middelkerke (8430), Mol (2400), Moorslede (8890), Mortsel (2640), Niel (2845), Olen (2250), Oosterzele (9860), Oud-Heverlee (3054), Oudsbergen (3670), Peer (3990), Pepingen (1670), Puurs-Sint-Amands (2870), Ranst (2520), Riemst (3770), Rijkevorsel (2310), Roeselare (8800), Rumst (2840), Schelle (2627), Schoten (2900), Sint-Gillis-Waas (9170), Sint-Katelijne-Waver (2860), Sint-Lievens-Houtem (9520), Stabroek (2940), Steenokkerzeel (1820), Tienen (3300), Tongeren (3700), Torhout (8820), Tremelo (3120), Turnhout (2300), Vorselaar (2290), Vosselaar (2350), Wachtebeke (9185), Wervik (8940), Westerlo (2260), Wielsbeke (8710), Wijnegem (2110), Willebroek (2830), Zandhoven (2240), Zedelgem (8210), Zele (9240), Zemst (1980), Zoersel (2980), Zonhoven (3520), Zonnebeke (8980), Zulte (9870), Zwalm (9630), Zwijndrecht (2070).